Margin chứng khoán là gì?

Giao dịch ký quỹ là một đòn bẩy tài chính giúp nhà đầu tư tối đa hóa cơ hội và gia tăng lợi nhuận nhiều hơn so với việc chỉ sử dụng vốn tự có.

1. Margin là gì?

Margin hay giao dịch ký quỹ là một thuật ngữ thông dụng trong đầu tư chứng khoán. Về bản chất, margin chính là việc nhà đầu tư có thể sử dụng khoản vay từ công ty chứng khoán và thế chấp khoản vay bằng chính cổ phiếu mà nhà đầu tư đã mua.

Chính vì vậy, trong các giao dịch trên thị trường chứng khoán, đây còn được gọi là đòn bẩy tài chính. Thông qua việc việc sử dụng đòn bẩy tài chính này, nhà đầu tư có thể mua thêm và sở hữu nhiều cổ phiếu hơn, từ đó sử dụng chính những cổ phiếu này làm tài sản thế chấp những khoản vay này.

Ví dụ:

Nhà đầu tư A có vốn là 100 triệu đồng và đầu tư vào cổ phiếu X. Dự báo cổ phiếu X có xu hướng tăng trong thời gian tới, nhà đầu tư A muốn đầu tư thêm tiền vào cổ phiếu này tuy nhiên tài khoản của A hiện tại lại không đủ tiền. Trong trường hợp này, nhà đầu tư A có thể vay thêm 100 triệu từ công ty chứng khoán để đầu tư vào cổ phiếu X này. Lúc này, tài sản cầm cố cho khoản vay đó là tổng giá trị cổ phiếu trong danh mục – 100 triệu đồng cổ phiếu X.

2. Hạn mức vay margin

Số tiền nhà đầu tư đựợc vay tuỳ thuộc vào cổ phiếu nhà đầu tư đang nắm giữ, từng thời điểm thị trường, và từng công ty từng choán hay nói khác thì tỷ lệ đòn bẩy do đó cũng khác nhau.

Ba yếu tố ảnh hưởng đến hạn mức vay margin:

• Loại cổ phiếu: cổ phiếu mà nhà đầu tư đang nắm là cổ phiếu gì. Nếu bạn sở hữu cổ phiếu có chất lượng càng cao, càng chất lượng thì công ty chứng khoán sẽ xem xét và cho bạn vay khoản tiền lớn.
• Xu hướng thị trường: thị trường chứng khoán biến động liên tục và có xu hướng tăng giảm thất thường. Vì vậy, khi quyết định cho nhà đầu tư thực hiện giao dịch ký quỹ tình hình nền kinh tế thị trường đóng vai trò rất quan trọng. Trong những giai đoạn thị trường đang trên đà phát triển tích cực, mã cổ phiếu bạn đang nắm giữ có xu hướng tăng trưởng mạnh thì bạn sẽ được vay nhiều hơn.
• Tỷ lệ ký quỹ: Tuỳ vào mỗi công ty chứng khoán mà tỷ lệ ký quỹ cho mỗi cổ phiếu là khác nhau. Điều này được quy định bởi công ty chứng khoán mà bạn tham gia giao dịch chứng khoán.

Ví dụ:

Nếu nhà đầu tư đang có tài sản là 100 triệu (cả cổ phiếu và tiền), công ty chứng khoán cho phép nhà đầu tư mua đến 150 triệu, như vậy tỉ lệ đòn bẩy là 1:1.5. Nếu công ty chứng khoán cho phép nhà đầu tư mua đến 200 triệu, thì tỉ lệ đòn bẩy là 1:2 và nếu công ty chứng khoán cho phép nhà đầu tư mua đến 300 triệu, như vậy nhà đầu tư có được tỉ lệ đòn bẩy là 1:3.

Với những cổ phiếu tốt nhất trên thị trường hiện giờ thì Ủy ban chứng khoán nhà nước cũng chỉ cho phép CTCK cho NĐT vay với tỉ lệ 50%, tức là nhà đầu tư có thể sử dụng tỉ lệ đòn bảy tối đa là 1:2.

Tuy nhiên, một số công ty chứng khoán có thể “lách luật” cho phép nhà đầu tư sử dụng tỉ lệ đòn bảy cao hơn lên đến 1:3, thậm chí 1:4 khi nhà đầu tư mua những cổ phiếu tốt mà công ty chứng khoán có thể kiểm soát được rủi ro.

Có thể thấy rằng, xu hướng thị trường đóng một vai trò quan trọng trong việc cho vay ký quỹ. Cụ thể, sự biến động của thị trường chứng khoán đem lại những tác động trực tiếp đến khoản lãi lỗ của nhà đầu tư. Với mỗi mức vay khác nhau thì kết quả đầu tư của bạn sẽ khác nhau, cụ thể:

• Khi thị trường đang có xu hướng tăng giá

Trường hợp bạn đang dùng margin và thị trường cổ phiếu đang có xu hướng tăng giá, việc này có nghĩa là giá trị tài sản ròng của bạn cũng sẽ tăng như thị trường và bạn có nhiều lợi nhuận hơn. Từ đó, nhà đầu tư có thể tiếp tục được mua thêm cổ phiếu đầu tư và gia tăng lợi nhuận.

• Khi thị trường đang có xu hướng giảm giá

Nếu bạn đang có khoản vay ký quỹ nhưng thị trường giảm giá đột ngột và có xu hướng đi xuống. Lúc này giá trị tài sản ròng của bạn sẽ bị giảm tương ứng với tỷ lệ đòn bẩy mà bạn đang sử dụng. Có thể hiểu đơn giản, nếu tỷ lệ đòn bẩy bạn sử dụng là 1:3 thì nhà đầu tư sẽ nhận khoản lỗ gấp 3 so với bình thường hoặc tỷ lệ đòn bẩy là 1:2 thì sẽ lỗ gấp 2 so với bình thường.

3. Lãi suất khi vay Margin

Tuỳ theo từng công ty chứng khoán mà mức lãi suất vay ký quỹ được quy định vào từng thời điểm khác nhau. Mức lãi suất thường sẽ được tính theo ngày.

Ví dụ một công ty chứng khoán lấy lãi suất vay margin mỗi ngày là 0,037%. Thoạt nhìn thì có vẻ đây là một mức lãi suất thấp nhưng nếu tính theo lãi kép từng ngày thì tính ra đây là một lãi suất không hề nhỏ.

Cụ thể, nếu lãi suất mỗi ngày là 0,037 thì lãi suất một năm sẽ lên đến 14,5%. So với mức lãi suất khi gửi tiết kiệm tại các ngân hàng chỉ từ 5-6%/năm thì lãi vay giao dịch ký quỹ này là khá cao.

Kèm theo khoản tiền vay đó thì tất nhiên bạn phải trả lãi định kỳ cho công ty chứng khoán. Đây được xem là một yếu tố quan trọng mà bạn cần cân nhắc kỹ lưỡng trước khi quyết định sử dụng đòn bẩy tài chính này.

4. Call margin

Call margin (hay lệnh dừng ký quỹ): là trường hợp công ty chứng khoán yêu cầu khách hàng của mình nộp tiền hoặc tăng số lượng chứng khoán thế chấp nhằm đảm bảo duy trì mức số dư tối thiểu trong tài khoản hoặc giá trị chứng khoán giao dịch giảm. Mức duy trì tối thiểu thường do do công ty chứng khoán quy định dựa trên quy định về an toàn và quản trị rủi ro của công ty chứng khoán và theo quy định pháp luật hiện hành.

Trong trường hợp không bổ sung thêm tài sản đảm bảo thì nhà đầu tư phải bán bớt lượng cổ phiếu mình đang sở hữu để giảm đi khoản vay và đưa tỷ lệ giao dịch ký quỹ về đúng như quy định của công ty chứng khoán. Call margin hay lệnh dừng ký quỹ là trường hợp công ty chứng khoán yêu cầu khách hàng của mình nộp tiền hoặc tăng số lượng chứng khoán thế chấp nhằm đảm bảo duy trì mức số dư tối thiểu trong tài khoản hoặc giá trị chứng khoán giao dịch giảm.

Mức duy trì tối thiểu thường do do công ty chứng khoán quy định dựa trên quy định về an toàn và quản trị rủi ro của công ty chứng khoán và theo quy định pháp luật hiện hành. Trong trường hợp không bổ xung thêm tài sản đảm bảo thì nhà đầu tư phải bán bớt lượng cổ phiếu mình đang sở hữu để giảm đi khoản vay và đưa tỷ lệ giao dịch ký quỹ về đúng như quy định của công ty chứng khoán.

Công thức:

Giá trị chứng khoán ký quỹ bổ sung = (Tỷ lệ ký quỹ – Tỷ lệ ký quỹ duy trì ) / (1 – Tỷ lệ ký quỹ duy trì) x Tổng giá trị tài sản trên tài khoản giao dịch ký quỹ tính theo giá thị trường.

Số tiền ký quỹ bổ sung = (Tỷ lệ ký quỹ – Tỷ lệ ký quỹ duy trì) x Tổng giá trị tài sản trên tài khoản giao dịch ký quỹ tính theo giá thị trường.

Trên thực tế, công ty chứng khoán có thể ra quyết định bán bất kỳ chứng khoán nào trong danh mục đầu tư của bạn mà không cần thông qua ý kiến của bạn hay còn gọi là quyền bán bắt buộc (force sell). Có thể hiểu, việc force sell này như một hình thức bạn bị tịch thu tài sản.

Hiện nay, lãi suất cho vay trong giao dịch ký quỹ của các công ty chứng khoán giao động trong khoản từ 11%-14%, vậy nếu tỷ lệ lợi nhuận thu được trên vốn đầu tư của nhà đầu tư nhỏ hơn tỷ lệ lãi suất vay ký quỹ định kỳ của các công ty chứng khoán thì đồng nghĩa với việc các nhà đầu tư bị thua lỗ. Bên cạnh đó, tỷ lệ lãi suất này cũng đóng một vai trò quan trọng trong lợi nhuận thu được của nhà đầu tư nếu đầu tư có lời.

5. Khi nào nên và không nên sử dụng margin

Việc sử dụng margin đem lại nhiều cơ hội cho nhà đầu tư nhưng đồng thời cũng tồn tại những rủi ro khi sử dụng giao dịch ký quỹ trong đầu tư chứng khoán.Chính vì vậy margin chỉ hiệu quả cho những nhà đầu tư lâu năm có kinh nghiệm và sẵn sàng chấp nhận rủi ro.

Margin có thể giúp nhà đầu tư gia tăng lợi nhuận một cách nhanh chóng khi cổ phiếu tăng giá nhưng cũng làm cho tài sản của họ “bốc hơi” một cách nhanh chóng khi cổ phiếu giảm giá. Do đó, nhà đầu tư khi lựa chọn công cụ này cần tính toán kỹ về thời điểm sử dụng cũng như phân tích chi tiết để lựa chọn được cổ phiếu tiềm năng nhất./.